Historia

Katedra Meteorologii i Klimatologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika została powołana 1 kwietnia 1947 r. w ramach Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, a po jego podziale w 1951 r. na dwa wydziały stała się częścią Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. Pierwszym kierownikiem Katedry został prof. Władysław Gorczyński, uznany klimatolog, specjalizujący się w badaniach aktynometrycznych. Początkowo Katedra mieściła się w budynku przy ul. Sinkiewicza 30/32, a od 1957 r. w budynku przy ul. Fredry 6/8. Po śmierci prof. Gorczyńskiego Katedrą kierowali: prof. Stefan Majdanowski (1953-57), doc. Eugeniusz Hohendorf (1957-58), prof. Rajmund Galon (1958-1969). W tym okresie wykłady kursowe z meteorologii i klimatologii były prowadzone przez profesorów z innych uniwersytetów i instytucji, np. Stefan Majdanowski, Janusz Paszyński i Henryk Mitosek. Od 1967 r. wykłady przejął dr Gabriel Wójcik.

W 1969 r. powołano Zakład Klimatologii w ramach nowo powstałego Instytutu Geografii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi, którym kierowała  doc. Ludmiła Roszko (1969-77). W 1973 r. Zakład przeniósł się do budynku przy ul. Danielewskiego 6. Tam też prowadzono obserwacje meteorologiczne aż do 2006 r. (koordynował je dr Kazimierz Marciniak). Badania prowadzono również w stacjach terenowych w Siemionkach nad Jeziorem Gopło oraz w Lesie Piwnickim. W 1978 r., po uzyskaniu habilitacji, kierownikiem Zakładu Klimatologii został doc. Gabriel Wójcik. W latach 1981-1993 prowadzono badania klimatu miasta Torunia (9 stanowisk pomiarowych). W 1993 r. rozpoczęto pomiary meteorologiczne w Stacji Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Koniczynce. Stacją kierował prof. G. Wójcik, a od 2000 r. dr Marek Kejna. Profesor G. Wójcik prowadził Zakład do końca września 2000 r. Następnie kierownictwo tej jednostki przejął dr hab. Rajmund Przybylak (do 2022 r.).

Od października 2006 r. Instytut Geografii UMK, wraz z Zakładem Klimatologii, przeniósł się do nowego budynku przy ul. Lwowskiej 1. We wrześniu 2012 r., w wyniku podziału Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi, powstał Wydział Nauk o Ziemi z katedrami, w tym Katedra Meteorologii i Klimatologii. W 2008 r. pobudowano Obserwatorium Meteorologiczne UMK przy Wydziale (kierownik dr Andrzej Araźny). Działa ono na potrzeby nauki, dydaktyki oraz dostarcza aktualne informacje, poprzez aplikację internetową, o aktualnych warunkach pogodowych w Toruniu. W 2011 utworzono sieć punktów pomiarowych w Toruniu. Badania klimatu miasta prowadzone są w 27 stacjach reprezentujących różne formy użytkowania terenu. Badania te są kontynuowane, jednak ograniczono liczbę punktów pomiarowych. W październiku 2019 r. Wydział zmienił nazwę na Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej. Od 1 października 2022 r. kierownikiem Katedry został dr hab. Marek Kejna, prof. UMK. 1 września 2024 r. na Wydziale utworzono dwa instytuty, a Katedra Meteorologii i Klimatologii działa w Instytucie Nauk o Ziemi i Środowisku.

Obecnie w Katedrze jest zatrudnionych 5 pracowników (1 badawczy i 4 badawczo-dydaktycznych), a w Obserwatorium Meteorologicznym 1 pracownik inżynieryjno-techniczny. Listę pracowników we wcześniejszych latach zawiera (Tab. 1. Pracownicy (pdf, 133 KB)). W Katedrze tytuł profesora uzyskało dwóch pracowników, 5 pracowników uzyskało stopień doktora habilitowanego, wypromowano też 14 doktorów, w tym w ramach studiów doktoranckich i szkół doktorskich (Tab. 2. Tytuły i stopnie naukowe (pdf, 124 KB)).

Problematyka badawcza pracowników Katedry jest bardzo szeroka, obejmuje ona:

1. Klimat Polski i jego współczesne zmiany.
2. Historia klimatu Polski i Europy Centralnej w ostatnim tysiącleciu.
3. Klimat obszarów polarnych (Arktyka i Antarktyka) oraz jego zmiany współczesne i w okresie historycznym
4. Warunki bioklimatyczne w Polsce i w Arktyce.
5. Warunki solarne w Polsce i ich zmiany.
6. Zróżnicowanie topoklimatyczne w Polsce (klimat miasta) oraz w obszarach polarnych.
7. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego.
8. Ekstremalne zjawiska pogodowe w  Polsce i na świecie.

Pracownicy Katedry brali udział w wielu ekspedycjach badawczych, głównie do obszarów polarnych, np. Spitsbergen (Kaffiøyra, Hornsund), Antarktyka (Stacja A.B. Dobrowolskiego, Stacja H. Arctowskiego). Ich pełna lista jest przedstawiona w Tab. 3. Wyprawy badawcze (pdf, 141 KB). Uczestniczyli także w wyjazdach badawczych i szkoleniowych do różnych uniwersytetów i instytucji w Polsce i na świecie. Na badania pozyskiwane są środki finansowe w ramach różnych projektów, krajowych i zagranicznych. Badania te często są prowadzone w międzynarodowych zespołach badawczych. Efektem tych badań jest szereg monografii oraz artykułów naukowych opublikowanych w renomowanych czasopismach. W 2009 r. pracownicy Katedry utworzyli czasopismo Bulletin of Geography. Physical Geography Series. Jest ono indeksowane w bazach Web of Science – Clarivate Analytics, Scopus i Copernicus.

Oferta dydaktyczna Katedry obejmuje/obejmowała wykłady, ćwiczenia, laboratoria, seminaria i zajęcia terenowe z zakresu meteorologii i klimatologii dla studentów: geografii, geoinformacji środowiskowej, gospodarki przestrzennej, międzywydziałowych studiów przyrodniczych ochrony środowiska, turystyki i rekreacji, sport i wellness, zarządzania turystyką. Prowadzone są też zajęcia na studiach doktoranckich oraz w szkołach doktorskich. Zajęcia prowadzone są w języku polskim i angielskim. Pod opieką pracowników Katedry tytuły naukowe uzyskało ponad 500 magistrów, licencjuszy i inżynierów. Katedra Meteorologii i Klimatologii współpracuje również z otoczeniem gospodarczym. Prowadzone są wspólne projekty na rzecz instytucji samorządowych oraz opracowywane są liczne ekspertyzy dla przemysłu i rolnictwa. Dane meteorologiczne z Obserwatorium Meteorologicznego UMK w Toruniu oraz Stacji Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Koniczynce są na bieżąco udostępniane społeczeństwu.